Integracja sensoryczna – zabawy stymulujące

Integracja sensoryczna – zabawy stymulujące

Dzięki dostępowi do informacji i porad terapeutów rodzice coraz szybciej znajdują źródło przyczyn trudnego zachowania swych pociech. Dzięki dociekliwości i świadomości problemu można zdiagnozować na wczesnym etapie rozwoju zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka. Im szybciej taka diagnoza jest postawiona, tym lepiej. Z zaburzeń SI się nie wyrasta. Co to zatem jest integracja sensoryczna i jak ją wspierać we wczesnych latach życia dziecka?

Co to jest integracja sensoryczna?

Coraz częściej słyszymy o integracji sensorycznej i jej zaburzeniach. Czy to oznacza nową modę? Bynajmniej! Niewątpliwie, dostęp do wiedzy sprawia, że rodzice coraz rzadziej podsumowują nieprawidłowe zachowanie u dziecka zdaniem: „To kwestia charakteru”.

Integracja sensoryczna – co to takiego? Współpraca wszystkich zmysłów i reakcja układu nerwowego na bodźce płynące z zewnątrz to obszar w odpowiedni sposób zorganizowany u każdego człowieka. Dzięki prawidłowo rozwiniętej integracji sensorycznej dziecko ma świadomość swojego ciała, odnajduje się w przestrzeni i rozumie prawa grawitacji. Jest pewne swych ruchów, potrafi się skoncentrować na wykonywanej czynności oraz w odpowiedni sposób reaguje na konkretne sytuacje, z którymi się mierzy w życiu codziennym. Co w sytuacji, gdy pojawiają się zaburzenia w tym obszarze?

Stwierdzenie zaburzeń integracji sensorycznej może oznaczać potrzebę pracy wyłącznie w jednym obszarze lub sygnalizuje znacznie większy problem. Zdarza się, że nieprawidłowości z zakresu SI występują samodzielnie, niekiedy jednak są wynikiem poważniejszych dysfunkcji i wymagają pogłębionej diagnozy dziecka. Warto jednak podkreślić, że zaburzenia integracji sensorycznej nie zawsze oznaczają spektrum autyzmu u pociechy.  

Objawy zaburzeń SI u dziecka

Dzięki prawidłowej integracji sensorycznej dziecko rozwija się bez zakłóceń. Nawiązuje relacje rówieśnicze, buduje więź z bliskimi, zdobywa nowe kompetencje społeczne oraz zwiększa sprawność fizyczną. Zaburzenia SI uniemożliwiają maluchom rozwój na równych zasadach. Pojawiają się kolejne deficyty a rodzice zaczynają się martwić. Warto być wyczulonym na wszelkie niepokojące sygnały. Nawet wtedy, gdy otoczenie sugeruje, że wybiórczość pokarmowa to kwestia wybrzydzania i kaprysów, a uderzanie głową w ścianę jest wyrazem nieposłuszeństwa lub dziwnych upodobań.

Jakie są objawy zaburzeń SI u dziecka?

  • Nadwrażliwość lub podwrażliwość na bodźce (niektóre dzieci potrzebują silnego docisku, inne wprost przeciwnie, denerwują się pod wpływem dotyku bielizny lub z pozoru miękkiego sweterka),
  • Wybiórczość pokarmowa (dziecko jest klasycznym „niejadkiem” i nie chce poznawać nowych smaków lub bardzo nie lubi określonych konsystencji, kolorów i zapachów),
  • Nadpobudliwość i zaburzenia koncentracji (dziecku trudno skupić się na konkretnej czynności, miewa też problemy z samoregulacją emocji),
  • Niechęć do zabiegów higienicznych (strach przed myciem włosów, obcinaniem paznokci lub myciem zębów, awersja do śliskiego żelu i zwilżonej skóry),
  • Brak koordynacji ruchowej,
  • Częste kontuzje podczas zabawy, nieumyślne upadki i potknięcia,
  • Zachowania autoagresywne lub agresywne względem otoczenia (uderzanie głową w ścianę, szczypanie, gryzienie i bicie bliskich oraz rówieśników),
  • Opóźniony rozwój mowy,
  • Deficyty emocjonalne i społeczne,
  • Zaburzenia snu i trudności w codziennym rytuale wypoczynku,
  • Strach przed pobrudzeniem się oraz niechęć do dotykania różnych konsystencji np. śliskiej lub lepkiej,
  • Deficyty w rozwoju motorycznym, nieprawidłowe wzorce ruchowe,
  • Nerwowość, pobudliwość i tiki nerwowe,
  • Niewygaszone odruchy pierwotne (np. odruch paraliżującego strachu w sytuacji, gdy dziecko znajduje się w nieznanym otoczeniu i nowych okolicznościach).

Bez wątpienia, rodzice obserwujący szereg nieprawidłowości w zachowaniu dziecka powinni szukać pomocy specjalistów. W pierwszej kolejności należy wybrać się do terapeuty SI, który stawia odpowiednią diagnozę na podstawie obserwacji klinicznej, wykonania specjalistycznych testów i przeprowadzenia pogłębionego wywiadu.

Jak wspierać integrację sensoryczną w domu?

Stymulowanie czucia głębokiego i pobudzanie wszystkich zmysłów pozwala dziecku poprawiać świadomość swego ciała i normalizować sposób reakcji na różne sygnały płynące z otoczenia. Poniższa lista przedstawia przykładowe zabawy w domu, które wspierają integrację sensoryczną malucha.

  • Czołganie (można w tym celu zbudować tunel z krzeseł),
  • Zawijanie dziecka w kocyk,
  • Turlanie po podłodze,
  • Malowanie farbami całego ciała,
  • Masaż z użyciem różnych przedmiotów (piórka, piłki kauczukowej, miękkiego gniotka, pluszowego misia, małego autka, itp.),
  • Zabawa z użyciem różnych konsystencji, np. wkładanie rąk do misek, w których znajdują się: ciepła i zimna woda, kisiel, suchy ryż, galaretka, surowy makaron, mąka,
  • Huśtanie się na huśtawce i balansowanie na przeznaczonej do tego równoważni.

Niezależnie od tego, czy u dziecka zostały stwierdzone zaburzenia SI, czy też nie – warto stymulować je w tym obszarze. W pierwszych latach życia współpraca zmysłów ikinestezji to niezwykle ważny aspekt w życiu każdego człowieka. Z zaburzeń SI się nie wyrasta, dlatego w późniejszych latach nastolatek (a potem dorosły) zmaga się z wieloma przeciwnościami losu. Taka osoba może mieć trudności w relacjach oraz odnajdywaniu się w otoczeniu. Warto zrobić wszystko, by temu zapobiec.